Anna. Eyntken. Mey. Trien. Leene. Vijf Maasmechelse vrouwen die ik vandaag wil huldigen omdat ze werden gefolterd of ter dood veroordeeld. Reden? Ze bleken ‘anders’. Afgeschilderd als heksen, of beter gezegd ‘zondebokken’ voor alles wat mis liep.
Volg even mee.
Tussen 1500 en 1650 barst er in het Maasland een heksenjacht los. Uit een studie van onderzoekster Ingrid Evers blijkt dat tussen Roermond en Maastricht bijna 300 ‘heksen en tovenaars’ zijn veroordeeld. Lees: meestal de brandstapel, verbanning of de schandpaal.
Dat gebeurt met zekerheid ook in Leut, Eisden, Mechelen-aan-de-Maas, Boorsem en Uikhoven.
Echt heksen?
Natuurlijk niet. Het gaat vaak om arme – meestal oudere – vrouwen die mogelijk geestesziek zijn. Zij – en tegelijk hun dochters – krijgen de schuld van mislukte oogsten, zieke koeien, de plotse dood van een bewoner in het dorp. Redenen genoeg om een zondebok aan te duiden.
Zo stoten we op het verhaal van Entken Cuypers, een vrouw uit Mechelen-aan-de-Maas die in mei 1601 verdacht is van ‘een heks te zijn’ nadat een koe ziek geraakt. Ze wordt verhoord, gefolterd en uiteindelijk ‘gewogen op het water’ ter controle. Als ze blijft drijven is ze licht genoeg om op een bezem te kunnen vliegen, en dan is ze een heks en zal ze sterven. Indien ze zinkt… wellicht ook.
Entken wordt zó hard aangepakt en onder druk gezet dat ze uit angst twee andere vrouwen verklikt. ‘Want heksen die moeten elkaar kennen’, dacht men toen. (Lees verder onder de foto)
Ze schreeuwt uiteindelijk twee onschuldige namen uit: die van Leene Pagen uit Boorsem en Mey Neesen uit Uikhoven.
Ook zij worden verhoord en ontkennen elke link met hekserij. Helaas blijkt de getuigenis van Entken voldoende om ze schuldig te bevinden na foltering.
De vrouwen krijgen levenslang huisarrest en mogen zéker niemands erf betreden. Enkel op zondag wordt een tripje naar de mis toegestaan. Eender welke volgende misstap leidt tot de doodstraf.
Tien jaar later is het weer prijs in Boorsem. Op 13 en 20 september 1610 worden Trien Mols-Gilissen en Anna Smackaerts verdacht van hekserij. Trien is schuldig en wordt verbannen. Ze mag nooit meer terugkeren naar het dorp. Anna krijgt de vrijspraak. (Lees verder onder de foto)
In datzelfde jaar 1610 belanden in Rekem naar schatting 15 vrouwen op de brandstapel. Het gaat om: Niesken Heineskens Schetters, Jehen Kremers, Liesken Kroes, Entgen Poerren, Jehen Tossen Beckers en nog een tiental anderen.
Rekem hoorde in die tijd samen met de dorpen Uikhoven, Kotem en Boorsem. De straffen werden dan ook telkens uitgevoerd in Rekem aan het ‘gerechtshof’ vandaag gelegen Onder de Linden.
Eerherstel
In Lier kregen drie vrouwen recent nog na 430 jaar eerherstel voor vermeende hekserij. Dat zouden we in Maasmechelen ook kunnen doen. Of beter niet? ‘Belangrijkere thema’s dan dat anno 2021’, hoor ik u al denken en dat klopt ook, maar zijn er redenen om het niet te doen?
Geen stress: niemand die zich moet verontschuldigen of aangesproken voelen. Tijd voor digitale hulde nu!
Voor Anna, Eyntken, Mey, Trien en Leene.
Meer weetjes en verhalen lees je in het boek van Ooit aan de Maas dat je hier kan bestellen. Ook nog steeds beschikbaar via De Standaard Boekhandel.
Tof verhaal.