Het huis links op de foto was lange tijd de meest belangrijke hoeve van Leut-centrum. Het diende eeuwenlang als ‘paenhuys’, de brouwerij van het dorp en altijd eigendom van de heer van Leut. Je weet wel, de mens die in het kasteel woonde en Leut zowaar als ‘privé-bezit’ had.
In dit gebouw stond dus ‘de ketel’ waar het bier werd gebrouwen. Wie die ketel – of de pan – wilde gebruiken, moest dan belastingen betalen aan de heer. De Leutenaren die trouwens bier wilden stoken, waren verplicht om dat in het panhuis te doen kwestie van die belastingen zéker niet mis te lopen.
Maar dit gebouw was véél meer dan enkel ‘de brouwerij’.
(Lees verder onder de foto)
Voor 1800 – tijdens het Ancien Régime – woonde hier de schout. Dat was een soort ‘sheriff’ met veel macht, en verantwoordelijk voor de openbare orde in het dorp. Hij stond net onder de heer van Leut en kon ook straffen uitspreken indien nodig. Na 1800 verandert Napoleon heel ons politiek- en gerechtssysteem.
Dit gebouw was dus altijd al een soort ‘administratief centrum’ doorheen de eeuwen.
In 1822 wordt Vilain XIIII de ‘kasteelheer van Leut’ en zo ook automatisch eigenaar van het ‘paenhuys’. Alle belastinginkomsten via de brouwerij zijn voor hem. De brouwer en herbergier die daar dan al vele jaren woont, is Jean Kraewinkels. Het gebouw blijft dienen als belangrijke plek waar notarissen hun openbare verkopen houden en waar dorpsruzies worden uitgepraat.
(Lees verder onder de foto)
De ervaren Kraewinkels wordt de rechterhand van kasteelheer en burgemeester Vilain XIIII. Zoonlief Pieter Kraewinkels mag later schepen zijn naast burgemeester Vilain XIIII. Kleinzoon Matthias wordt zelfs burgemeester in 1879, het jaar nadat Vilain XIIII sterft. Al die tijd wonen die van Kraewinkels wellicht in dit pand.
Later blijft het pand nog enige tijd brouwerij én herberg. Intussen worden er een echt gemeentehuis gebouwd en wisselen de burgemeesters zich vaker af. In 1883 wordt ene meneer Rutten burgemeester. In 1885 wordt M. Brabants schepen en in 1891 zien we een burgemeester Venken opduiken. Allen klinkende namen in Leut en Maasmechelen.
De brouwerij van Leut bestaat helaas niet meer, maar wat niet meer is, kan altijd terugkomen.
Heb jij meer informatie over het paenhuys of over de familie Kraewinkels, mail dan gerust naar marco@oadm.be
LEES OOK: Hubert, de koetsier van graaf Vilain XIIII: “Fier om zijn achterkleinzoon te zijn”
