Rosario trok deze maand de Maaslandse akkers in en vond een werktuig van mogelijk 6.000 jaar oud. Het gaat om een stenen mes of schaaf. Het voorwerp werd door de allereerste boeren ooit aan de Maas gemaakt én gebruikt. “In Stein en Elsloo ontstond onze nieuwe beschaving”, zegt hij.
Zet u of mij in een akker, en kans is klein dat je weet welke steentje of kiezeltje iets te vertellen heeft. Maar als Rosario in een akker staat, ‘leest’ hij het gesteente. Zo piepte er recent een klein stukje uit de leemgrond, en de hoekjes en kantjes deden bij Rosario meteen alarmbellen afgaan. Hij trok een soort ‘zaagje’ uit de grond van een kleine 10 centimer lang.
Knap gevonden! Maar van wie was die stenen zaag dan?
“Het is gemaakt door één van de eerste boeren die ooit in onze Maasvallei leefden”, weet Rosario. “Onze allereerste boeren leefden in centraal Europa in het Donau gebied, en trokken westwaarts richting ons. Ze volgden de vruchtbare löss bodems tot in Graetheide, waar Elsloo en Stein liggen. Meer zuidelijk staken ze later de Maas over en de populatie breidde zich zo uit richting Haspengouw, richting Wallonië en Frankrijk. Dat verspreiden ging bijzonder traag en moet je zien over honderden jaren.”
(Lees verder onder de foto)
Maar het was dus compleet nieuw, best modern voor die tijd?
“Ja, in de vele eeuwen verspreidde zich hier een ‘nieuwe cultuur’ in het Maasland door boeren die dus werkten met stenen werktuigen. Het ging om de ‘bandkeramische cultuur’. Bandkeramiek, verwijzend naar de ‘versierde banden’ aan de buitenkant van hun aardewerk zoals potten.”
Leefden er in 5.000 v.C. voor de komst van die boeren dan nog geen mensen in de Maasvallei?
“Zeker wel, maar dat waren de jagers en verzamelaars die nog niet zo ontwikkeld waren als die ‘vreemde boeren’. Dat moet vreemd geweest zijn toen ze hier elkaar plots tegen het lijf liepen. Sommigen namen de nieuwe levenswijze over van die nieuwe boeren. Anderen niet. Beide systemen bestonden dus een tijd naast mekaar en er was interactie tussen de twee groepen.”
(Lees verder onder de foto)
Een proces dat dus zeer traag gaat?
“Klopt. De jager-verzamelaar werd niet plots wakker als boer. De overgang gebeurde langzaam met veel successen en tegenslagen. Soms werden beide leefwijzen gecombineerd, dan jaagde men én deed men aan landbouw. Trouwens, in Dilsen ligt er een plek met vondsten uit de tijd van die laatste jagers. Maar op die plek vond ik ook de vorm van een bandkeramische pijlpunt. De contacten tussen beide groepen waren er dus.”
Aan wat herken je nu exact dat het om een zaagje gaat?
“Het gevonden voorwerp is gemaakt van vuursteen. Aan de linker zijde zie je een dunne snede die gekarteld is over de hele lengte. Daar zie je de snij- en zaagfunctie. Maar rechts is het voorwerp dikker en werd het wellicht gebruikt als schraper of schaaf. De spitse punt diende dan weer om te steken in zachtere voorwerpen.”
(Lees verder onder de foto)
Is het werktuig echt in het Maasland gemaakt?
“Het vuursteen zelf moet afkomstig zijn van de vuursteenmijn uit Rijckholt, niet ver van Maastricht. Waar de steen dan werd gemanipuleerd tot werktuig is niet heel zeker. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze stenen daar ontgonnen werden tussen 4200 en 2650 voor Christus. Door boeren die hier dus al ietsje langer leefden.”
