Corona of cholera? Dokter Hauben was ooit ook een beetje Marc Van Ranst

Epidemieën zijn van alle tijden. Vraag maar aan Théodore Hauben. Het coronavirus valt misschien het meest te vergelijken met de Spaanse griep uit 1918, maar in 1866 brak de cholera uit in ons land. En onze Maasmechelse dokter Hauben? Die speelde toen een beetje Marc van Ranst.

Dat dokter Hauben – die waar de Dokter Haubenlaan naar is vernoemd – een héél straffe Maasmechelaar was, blijkt al langer een understatement. Maar nu het coronavirus zo hard woedt, moest ik spontaan denken aan de cholera die in 1866 nog harder raasde.

Ik leg u uit waarom.

Toen de cholera uitbrak was dokter Hauben 31 jaar. Hij groeide op in Mechelen-aan-de-Maas, ging ‘op kot’ in Luik en Brussel, en ronde zijn studies geneesheer-vroedmeester af in 1865. Niet veel later opende hij een klein praktijkje in Brussel.

Net aan de bak als dokter en het was meteen prijs. Cholera! Cholera heeft weinig gelijkenissen met corona, buiten het feit dat je er aan kan sterven. Cholera is een bacterie die voornamelijk via drinkwater in je lichaam geraakt. Symptomen zijn braken of diarree en uitdroging leidt vaak tot de dood.

Corona is dan weer een virus, maar dat moet ik u niet meer uitleggen. Dat deed viroloog Marc van Ranst al meer dan genoeg.

Théodore Hauben zag in 1866 hoe de overheid ook de burger informeerde in de mate van het mogelijke. Er werden ook toen maatregelen genomen, maar dat had vooral met drinkwater te maken. Hauben stelde vast hoe de meeste brochures, artikels, of pamfletten over die maatregelen enkel in het Frans werden gepubliceerd.

Van hippe VTM-studios waar virologen staan aan te schuiven om alles haarfijn uit te leggen had men toen nog niet gehoord.

Dokter Hauben kroop in zijn Nederlandstalige pen en deed wat Marc Van Ranst vandaag doet.

België bestond toen nog maar sinds 1830 jaar – een kleine 36 jaar – en hier keek men steeds nog liever naar Parijs. ‘Vlaanderen’ en alles wat geen Frans sprak, zat wat gewrongen tussen Nederland en de rest van het land. Frans was de voertaal, Nederlands tweede keuze.

Théodore zag hoe het land kreunde onder de epidemie en schoot in actie.

Hij kroop in zijn Nederlandstalige pen en doet wat Marc van Ranst vandaag doet. Hij schreef een bijdrage over hoe cholera te vermijden, waar je op moet letten, en wat je kan doen als je toch besmet geraakt. Hygiëne was één van de meest belangrijke voorschriften. Zijn bijdrage werd gepubliceerd in de Nederlandse krant De Tijd (niet het economische dagblad dat we vandaag kennen).

Heel wat Vlaamse uitgeverijen namen zijn artikel integraal over en op die manier kon ook Vlaanderen geïnformeerd worden. Beeld je in dat Van Ranst enkel Frans sprak?

Dokter Hauben verdiende geen énkele euro (of Belgische frank) aan zijn artikel, maar verkreeg toch enige naambekendheid in de hogere klasse. Zelfs kasteelheer Charles Vilain XIIII uit Leut merkte hem op.

Hij werkt zich vooral kapot, moest bijzonder veel zieken en armen helpen. Rondkomen ging moeizaam aangezien veel van zijn patiënten sukkelaars waren en zijn doktershulp amper konden betalen. Hauben, een soort Geneeskunde voor Het Volk avant la lettre.

In totaal zou de epidemie in België 43.400 en in Nederland 21.000 dodelijke slachtoffers. In steden zoals Gent en Antwerpen vielen respectievelijk 2.769 en 2.845 doden. In Hasselt 17.

Heel Limburg telde toen ‘slechts’ 288 overlijdens. Het voordeel van het leven op de ‘boerenbuiten’. Het nadeel van leven in vaak onhygiënische drukbevolkte Vlaamse steden. Vandaag is Limburg het zwaarst getroffen.

Cijfers choleradoden 1866 per provincie:

Antwerpen 5.500
Brabant 10.699
West-Vlaanderen 2.293
Oost-Vlaanderen 6.307
Limburg: 288
Henegouwen 7.294
Luik 8.462
Namen 1.321

Antwerpen: 2.845
Brussel: 3.087
Brugge: 779
Gent: 2.769
Hasselt: 17

Bron cijfers: Documents statistiques, Bruxelles, imprimerie de Th. Lesigene,