In het Maasland had men amper van Romeinen gehoord, tot Julius Caesar in 57 v.C. met een heel leger binnenviel. Niets zou ooit nog hetzelfde zijn. Oudhistoricus Pieter Craenen gaat na de eerste drie afleveringen dieper in op de Romeinse vondsten en verhalen van de Maasvallei.
Schatten uit de kiezelgroeven… aflevering 4
Of er in Stokkem mogelijk een Romeins fort (castellum) lag, bespraken we in de vorige aflevering. Maar dat er een stevige Romeinse nederzetting stond in de omgeving tussen Dilsen en Stokkem, is een zekerheid. Toen men aan kiezelontginning deed in Dilsen, stootte men in 1969 plots op een bijzondere vondst.
Het was te doen aan de Koeweide, op 360 meter ten noordoosten van de Oude Toren van Dilsen. Daar was men al een tijd kiezel aan het winnen, tot men plots tussen enkele grote kalkstenen blokken een opmerkelijke vondst deed: een viergodensteen.
(Lees verder onder de foto)
“Dat was heus niet zomaar een steen”, weet Pieter Craenen.
“Zulke stenen maakten deel uit van een groter geheel: een Jupiterzuil. De viergodensteen was de sokkel, de basis van de zuil. En aan elke zijde stond een god vermeld. Bovenaan de zuil pronkte dan meestal een beeld van Jupiter.”
(Lees verder onder de foto)
Reconstructie van een Jupiterzuil uit Stuttgart, Bron: Stuttgart-jupitergigantensaeule – Jupiterzuil – Wikipedia
Bovenstaande afbeelding is best een goede reconstructie van zo’n zuil, maar de realiteit was wellicht anders, weet Craenen. “Romeinse zuilen en beelden waren vroeger beschilderd, en niet gewoon wit of beige zoals we in films vaak zien. In het Gallo-Romeins museum loopt de expo ‘De oudheid in kleur’ waar je een heel goed idee krijgt van de kleurrijke beelden uit de Romeinse tijd.”
De Romeinse goden
De goden op de steen zijn niet zo duidelijk meer te herkennen, en dat komt volgens Craenen door de sterke slijtage doorheen de eeuwen.
(Lees verder onder de foto)
De verschillende zijden van de steen. (De Winter, N., Wesemael, E. Archeologische evaluatie en waardering van een Romeinse site op het plateau ‘De Kommel’. 2014. p. 35.)
“De viergodensteen lag in één van de zijarmen van de Maas en ondanks de slijtage zijn enkele figuren wel te herkennen. Eén zijde toont een figuur steunend met zijn rechtervoet op een verhoog en houdt in zijn linkerhand een langwerpig attribuut vast. Dat kan geïnterpreteerd worden als een drietand, en daar gaat het mogelijk om Neptunus. Ook de figuur van Hercules-Magasanus zou op de steen staan.”
(Lees verder onder de foto)
De viergodensteen uit Dilsen-Stokkem met wellicht de god ‘Neptunus‘: Exploratorium Gallo-Romeins museum Tongeren.
Hercules kennen we, maar Magasanus? Dat was geen Romeinse maar een ‘lokale’ god voor de Batavi, een Germaanse stam die hoger in Nederland leefde in het stroomgebied van Maas en Waal. “Magusanus moet gelijkenissen hebben vertoond met de Griekse halfgod Hercules. Germanen en Romeinen kwamen hier plots met elkaar in contact, en wanneer verschillende culturen met elkaar in contact komen, dan zie je na verloop van tijd versmelting. Dat gebeurt vandaag nog steeds in samenlevingen.”
De godensteen is volgens historici gemaakt tussen het jaar 70 en 250.
(Lees verder onder de foto)
Feresne
De viergodensteen heeft jarenlang in ‘De Wissen’ gestaan, maar kan je vandaag nog bezichtigen in het Gallo-Romeins museum van Tongeren. “De unieke vondst vertelt ons meer over het religieuze leven in de Maasvallei in de Romeinse tijd, maar kan mogelijk ook de locatie van Feresne bevestigen. Feresne was een grote Romeinse nederzetting tussen Tongeren en Nijmegen aan de Maas. Waar die stad of wachtpost exact lag, is voor veel historici een raadsel, maar vaak wordt aangenomen dat het over een gebied tussen Dilsen en Stokkem moet gaan.
“In een volgende aflevering ga ik graag dieper in op de mysterieuze stad Feresne”, besluit Craenen.
Het blijft fascinerend en boeiend. Leuk artikel over een ongetwijfeld fantastische vondst.