Zo mooi waren Franse kasteeltuinen aan de Maas: “Leut en Pietersheim staken er boven uit”

Je kent het kasteelpark in Leut of het domein Pietersheim? Mooi toch? Ooit lagen aan beide kastelen de mooiste Franse tuinen van het Maasland. Wij doken in oude kaarten en archieven voor een reconstructie met een vleugje Louis XIV aan de Maas.

Het is de befaamde Franse koning Louis XIV die in Versailles bij Parijs de grootste en vooral mooiste Franse tuin ter wereld uit de grond zal stampen.

Dat doet hij rond 1700, en het blijkt inspirerend voor hoven en kastelen in zowat héél Europa. De Franse stijl waait ook over naar het Maasland. Zeker ook in Leut.

(Lees verder onder de collage)

We nemen de Ferrariskaart uit 1770 erbij en zien dat de toenmalige heer van Leut aan de kant van de Dreef reeds een ‘sterrenpark‘ liet aanleggen met daarin de drie gekende dreven: één richting Leut-dorp, één richting Meeswijk, en een derde richting Eisden. Die aanleg gebeurde vermoedelijk rond 1700.

Gracht

Het kasteel is dan volledig omringd met water en de ingekleurde vlakken rondom het kasteelgebouw dienen als sier- en moestuinen. Buiten de gracht liggen grote boomgaarden en ook daar langs lopen dreven. Opvallend: aan de achterkant liep de gracht door en kon je via een brugje het water over (zie blauwe pijl op onderstaande illustratie).

^{(Lees verder onder de foto)}

Aan die ‘achterzijde’ – vandaag het park met de vele zeldzame bomen – zien we in de 18de eeuw heel wat aangeplante bomen die mogelijk een kleiner bos vormden. Aan het einde van dat ‘bos’ is weer een sterrenvorm zichtbaar.

Ganzenvoet

“Je krijgt daar een centraal punt vanwaar meerdere dreven vertrekken”, zeggen historici. “Ganzenvoeten noemen we dat, verwijzend naar de driehoeken die ontstaan. Samen vormt dat een ‘sterrenbos‘. Zulke dreven zijn typerend voor kasteeldomeinen waar veel gejaagd werd. Van aan het open vertrekpunt kon je vlot in alle dreven kijken of er wild overstak.” (zie rode pijl op illustratie beneden)

^{(Lees verder onder de foto)}

Maar tot waar kwam dat ‘sterrenbos’ dan? De Ferrariskaart is qua schaal niet altijd betrouwbaar, dus de exacte grootte is moeilijk te bepalen. Als we dan toch vergelijken met jongere kaarten en de mogelijke verkeerde schaal negeren, liep het ‘sterrenbos‘ bijna tot aan de boerderij van Willems.

Pietersheim

Natuurlijk staan er rond 1700 meerdere mooie kastelen aan de Maas. Of het nu Ommerstein in Dilsen-Stokkem is of het kasteel van Rekem, van Stein, Borgharen of Kessenich. Ongetwijfeld hadden ze mooie tuinen, en allemaal in Franse stijl, maar geen enkele evenaart de tuinen aan de burcht van Pietersheim.

^{(Lees verder onder de foto’s)}

We bekeken alle zichtbare kasteeltuinen aan de Maas op meerdere kaarten, maar als we naar Pietersheim in Lanaken gluren, zijn we verbaasd! Oude kaarten zijn vaak schematisch en geven geen exact beeld weer van zo’n Franse tuin, maar het gigantische sterrenpark links verraadt meteen het groteske ervan.

In Pietersheim lagen volgens oude documenten grote ‘geometrische parterres’ zoals we dat in de tuinen van Versailles kennen. Of ze even spectaculaire waren, weten we niet.

“Bronnen tonen een uitgestrekte tuin met prieeltjes en vele kleurrijke heesters of struiken”, blijkt uit onderzoek van Archeologisch bureau Aron BVBA. “Verder lag er een grote en een kleine boomgaard, en zelfs twee vijvers waarop naar karper werd gevist.” De burcht van Pietersheim is vandaag een schim van wat het ooit was.

^{(Lees verder onder de foto)}