Voor alle duidelijkheid: dit is géén hedendaags politiek betoog. Zoals steeds vertel ik graag verhalen over de geschiedenis gelinkt aan het Maasland, meer niet.
Deze week viel mijn oog op het 125 jaar bestaan van de Gelijkheidswet, waarin de ‘Vlaamse taal voortaan ook in de officiële bekendmakingen’ werd gebruikt. We zitten dan in 1898, en het Nederlandse is al die tijd geen officiële taal in ons land. We zijn dan bijna 70 jaar na oprichting in 1830.
Het gevolg in de praktijk is bijzonder. Ja, natuurlijk spraken Vlamingen Nederlands met elkaar. Maar bij het opstellen van wetteksten, gemeentelijke aktes en officiële documenten, notariële aktes, postkaarten, inhuldigingsmomenten of openbare plechtigheden werd altijd en overal het Frans gesproken.
Of men dat overal logisch vond? Zeker niet!
In 1864 wordt het standbeeld voor de gebroeders van Eyck in Maaseik gehuldigd in het bijzijn van koning Leopold I die nadien nog in het kasteel van Leut bleef overnachten bij zijn groede vriend Vilain XIIII. Maar de journalisten zijn kritisch over het gebeuren. Letterlijk: “Het heeft algemeen verwondering en afkeuring verwerkt dan men een Fransch opschrift heeft geplaatst onder het beeld”, schrijft men.
(lees verder onder de foto)
‘Jean et Hubert Van Eyck, nés à Maeseyck’ en ‘Inauguré par S.M. Léopold I, le 5 septembre 1864’. Waarom heeft de Vlaemsche stad Maeseyck geen Vlaemsche opschriften verkozen? De gebroeders Van Eyck waren met hart en ziel Vlaemsche kunstenaars. Het moet hen smartelijke vallen hun nagedachtenis in een taal te zien die de hunne niet was.”
België is in 1864 nog jong, beginnersfoutjes tot in Maaseik zou je denken. Maar de leidinggevenden in ons land en de bijhorende volksvertegenwoordigers zijn grotendeels Frans-minded. Sterker nog: in Brussel spreekt in die tijd 20 procent van de inwoners Frans en 80 procent Nederlands, het wemelt er van de Vlamingen. In België geldt het cijnskiesrecht: wie genoeg belastingen betaalt, mag stemmen en dus de regels bepalen. En laat die groep nu voornamelijk uit rijke Franstaligen bestaan.
(Lees verder onder de foto)
Eén van die vele jonge Vlamingen in Brussel is onze dokter Hauben uit Mechelen-aan-de-Maas, of Mechelen-sur-Meuse. In Brussel ontstaat dan de Vlaamse beweging die zich verspreid over het hele land. Hauben werkt zich op tot hoogleraar aan de Brusselse universiteit, maakt een pak Vlaams-Brusselse vrienden en strijdt mee voor het belang van de Vlaamse taal.
In augustus 1878 is hij één van de sprekers op het Congres Littéraire Belge dat plaatsvindt in Antwerpen… in het Frans. Hij ijvert voor een eigen Vlaamse hogeschool, want ook de universiteiten in ons land zijn uitsluitend Franstalig.
“Kinderen hebben het recht om te studeren in hun eigen moedertaal”, zegt hij. “Teveel voorbeelden waarbij Vlaamse kinderen een pak achterstand oplopen op school omwille van de taal. Ik heb het zelf meegemaakt, wat een kostbare tijdverspilling! Wat kan er van ons Vlaanderen worden, als het geen eigen literair en wetenschappelijk huis heeft.” Het zal nog decennia duren voor men op alle universiteiten op Vlaams grond gebied les krijgt in het Nederlands.
Eisden
In 1929 nog – acht jaar na de dood van Hauben – wordt een standbeeld voor koningin Elisabeth gehuldigd in Eisden. Weer onthaalt de pers het gebeuren kritisch. “Jammer dat bij deze plechtigheid het Vlaams totaal geweerd werd, en dat de midden der Kempen”, schrijft de journalist.
(Lees verder onder de foto)
Vandaag is de Nederlandse taal vanzelfsprekend. De Vlaamse beweging bestaat nog steeds, alleen vanuit een totaal andere visie als destijds. Dokter Hauben en co ijverden vanuit Brussel voor meer Vlaamse rechten in tijden dat de taal onderdrukt werd. De Brusselse burgemeester Anspach deed er alles aan om Vlamingen Frans te leren spreken en verkondigde zelfs ‘dat Vlamingen er niet bestonden‘.
Hendrik Conscience (de Vlaamse oerschrijver) en Julius Hoste (oprichter Het Laatste Nieuws) waren goed bevriend met dokter Hauben én streden mee tegen de taalonderdrukking, maar ze waren vooral ook pro-Belgisch. “Logisch dat Vlamingen naar het noorden kijken, en Walen naar het zuiden”, zei Hauben. “Maar we hebben aan beide kanten genoeg kracht en onderscheidingsvermogen dat uiteindelijk onze eenheid ten goede zal komen.”
Koop hier het boek over dokter Hauben en krijg bijzondere inzichten over het leven in de 19de eeuw.