Wie in pakweg 1900 huwde, kreeg een trouwboekje mee naar huis vol met tips vanuit de overheid. De tips gingen voornamelijk over het correct verzorgen van baby’s, en dat bleek zéér nodig. ‘Eén op vier kinderen sterft voor het eerste levensjaar, meestal door onwetendheid van de ouders’, staat er te lezen. Een – mogelijk schokkend – overzicht. (Niet voor gevoelige lezers)
Onlangs overhandigde iemand mij een trouwboekje van haar overgrootouders die in 1923 in Mechelen-aan-de-Maas huwden. Het ging om een Limburgs huwelijksboekje dat in alle gemeenten op gelijkaardig wijze werd ingevuld.
Het boekje bleek niet enkel een bewijs met wie en wanneer je huwde, maar er stonden een pak belangrijke tips in opgemaakt door de overheid om de kersverse bruidsparen te begeleiden. In 1900 zorgen jonge koppels vaak voor veel baby’s, maar de kennis blijkt erbarmelijk.
De intro liegt er niet om:
‘Een vierde van de kinderen sterft voor hun eerste levensjaar. Het hoge dodentol is vooral te wijten aan onwetendheid bij ouders of verkeerde vooroordelen. Om het aantal slachtoffers te beperken, moet men de gezondheidsleer begrijpen.’
(Lees verder onder de foto)
Dus niet de gevaarlijke kinderziektes liggen aan de basis van de grote sterfte in die tijd, vooral de onwetendheid en het geloof van oude gebruiken blijkt nadelig. Ik lees verder.
‘Diarree wordt onterecht ‘goed’ bevonden wanneer het kind tanden krijgt, uitslag op het hoofd of oorontstekingen heeft. Raadpleeg dan altijd een geneesheer.’
‘Kinderen kunnen in hun eerste levensuren last hebben van felrode ogen. Dan kan er sprake zijn van een gevaarlijke besmettelijke ziekte. Vermijd dan geneesmiddelen bereid door ‘eenvoudige vrouwen’ en raadpleeg een geneesheer. Het is meer dan een verkoudheid.’
Wat men bedoelt met ‘eenvoudige vrouwen’ kan op meerdere manieren geïnterpreteerd worden. Maar dat men vaak meer kwaad dan goed deed, staat vast.
Ik lees verder, en waarschuw de gevoelige lezers nog eens.
‘Vermijd absoluut het gebruik van kleine proppen of zuigdoekjes die het hongergevoel willen bedriegen, of het geschreeuw van het kind te stillen.’
(Lees verder onder de foto)
‘Het hoofd drukken of kneden om de vorm te verbeteren is zéér gevaarlijk. Ook het ledigen van de borsten bij pasgeboren meisjes zijn ongeoorloofd en is gevaarlijk.’
Ledigen van de borsten? Ik zoek op en lees dat pasgeborenen soms ‘borstmelk’ kunnen aanmaken. Oorzaak ligt bij de hormonen die de mama via de navelstreng meegaf. De gezwollen borstjes trekken na verloop van tijd vanzelf weg.
Maar vanaf 1600 geloofden mensen dat het om ‘heksenmelk’ ging. Als de melk van de pasgeboren baby niet werd afgekolfd, dronken mogelijk heksen aan de borst van de baby en was het kind vervloekt.
Het ‘kolven’ van baby’s werd 100 jaar geleden bij ongeschoolde en vaak analfabetische dorpelingen nog steeds toegepast.
Wat men ook nog meegeeft:
‘Grote mensen in hetzelfde bed laten slapen als het kind kan bedreigend zijn voor het leven van het kind.
Het kind mag de eerste twee weken niet buiten gebracht tenzij het zacht weer is. Kleine koetsen zonder springveren zijn zeer nadelig. En men moet zich haasten het kind te doen lopen, het gebruik van leibanden, loopmanden moet men vermijden.’
Leibanden? Te zot voor woorden. Anderzijds moet men zich natuurlijk niet haasten om een kind te doen lopen, ook de overheid sloeg de bal 100 jaar geleden al eens mis.
(Lees verder onder de foto)
Ook over de dood geeft men nog tips mee:
‘Het vervoer der doden gebeurt door het gemeentebestuur, ook bij kinderlijken. De begraving mag niet binnen de 24 uur na het overlijden gebeuren. Een lijkschouwing of kisting is verboden voor de dood is vastgesteld door de geneesheer.
‘Omdat elk stergeval schijnbaar kan zijn, moet men vermijden het lichaam te verplaatsen of aan koude bloot te stellen waardoor het slachtoffer niet meer vanzelf tot leven kan worden gewekt.’
Wat men bedoelt: soms zien mensen er dood uit, maar zijn ze dat niet. Doe niet impulsief, laat een dokter eerst checken.
Bestel hier het boek over Dokter Hauben waarin het leven in de 19de eeuw fel besproken wordt.
