Het kasteel van Leut is zoals veel kastelen een samensmelting van bouwwerken doorheen de eeuwen. Een ‘gele’ zijde van mergelblokken uit de 15de eeuw en een ‘rode’ zijde uit de 17de eeuw vallen nog steeds op. Maar de toren rechts in beeld (foto) gaat qua oorsprong terug tot in 1200. Een donjon, de eerste stenen verdedigingsburchten in Europa.
Mijn ouders zijn beiden in het kasteel van Leut geboren, net zoals één van mijn beste vrienden en zoveel andere honderden Maasmechelaren. Voor de jongere lezers: het kasteel diende tot 1985 als ziekenhuis.
Ik heb mij laten vertellen dat de verloskamer zich in de zuidelijke toren bevond, die waar het rusthuis ooit tegen is gebouwd daar waar nu die Zuid-Europese bouwvakkers in verblijven.
Daar waar dié gele toren staat, stond ooit een donjon. De kiem van het kasteeldomein in Leut.
Heel kort.
Een donjon is een stenen woontoren die diende als verdediging voor de ‘landheer’ in de middeleeuwen. In dit geval was de landheer van Leut effectief de ‘eigenaar’ of baas van heerlijkheid Leut.
De oudste Europese stenen donjons gaan terug tot de jaren 900. De toren was meestal cilindervormig of rechthoekig en had drie tot vijf kamers boven elkaar. Voor de vijand zeer moeilijk om in te geraken.
Zowat alle oude kastelen waar steeds de landheer in woonde zijn ooit ontstaan met een donjon. Zo ook dus in Leut.
De bewuste toren in Leut is vandaag zeshoekig aan de binnenzijde, maar bleek ooit volledig rond. Onderzoekers vonden fundamenten en andere aanwijzingen die aantonen dat de huidige toren effectief op een restant van de donjon is gebouwd. Een stuk van de originele wenteltrap zou zelfs zichtbaar zijn.
De eerste ‘heer van Leut’ vinden we op papier terug in 1274. Hij omschrijft zichzelf als ‘Jacob van Tongeren heer van Leut’. Kans bestaat dat de toren toen al stond, of niet veel later gebouwd werd.
Kajakken in 1200
Als we trouwens aan de overzijde van de Maas een blik naar Stein werpen zien we daar nog een originele donjon staan. Gebouwd in dezelfde periode. Het moet een speciaal zicht geweest zijn, twee torens aan weerszijde van de rivier.
Ik beeld me in dat het kasteel van Rekem zo ooit ook begon, en die van Pietersheim, die van Mechelen-aan-de-Maas (Oensel), Stokkem, Elsloo, … Eindeloos. Kajakken van Smeermaas naar Meeswijk, maar dan 800 jaar geleden. Dat zou ik eens willen doen.
