De Pauwengraaf heeft een geheim. Hoorde jij ooit al van het ‘verborgen’ kunstwerk? Het oudste stukje gevelkunst van de gemeente hangt er verscholen op eenzame hoogte en is vermoedelijk geschilderd rond 1930. Wij gingen op pad met Maasmechelaar Koen Albregts.
“Marco, ik moet u eens iets laten zien. Het gaat over de Pauwengraaf. Heb je binnenkort tijd?” Koen Albregts (68) stuurt me in januari een mysterieus berichtje via Messenger. Hij prikkelt mijn nieuwsgierigheid en ik ga in op het voorstel.
We spreken af bij café Du Pont. Wat hij me wil laten zien weet ik niet. We drinken een koffie en hij legt mij uit dat hier vooraan in de Pauwengraaf een héél oud kunstwerk hangt. “Ooit al gezien?”, vraagt hij mij met brede glimlach. Ik kan alleen maar ‘nee’ schudden.
We wandelen naar buiten en houden halt aan het pand waar ooit nog ‘Het Sportraam’ lag en vandaag ‘Mario’ zijn kranten verkoopt. Koen zet een aantal stappen achteruit, kijkt omhoog en wijst. “Daarboven! Ziet ge?” (Lees verder onder foto)
Ik zie het inderdaad. Een kunstwerk helemaal in de nok van één van de oudste gebouwen van de Pauwengraaf. En nooit heb ik dat gezien! Niet te geloven.
“Dat hangt daar dus bijna 100 jaar hé! En geen kat die het weet. (Lacht) Ik verkocht het pand in de jaren tachtig aan de huidige eigenaar, en liet in het contract zetten dat hij de gevel zou bewaren èn het kunstwerk moest koesteren als een goede huisvader! Terecht, niet? Zo mooi!”
ACW
Voor alle duidelijkheid, het gebouw was geen eigendom van Koen, maar van de katholieke zuil waar de man jarenlang voor werkte. Hier op deze plek ontstond het Maasmechelse ACV. Het ACW kennen we als de christelijke arbeidersbeweging. De CM (Mutualiteit) is daar ook aan gelinkt. (Lees verder onder de foto)
Volg even mee.
Rond 1920 richtte de christelijke arbeidersbeweging meerdere ‘coöperaties’ op in ons land. Arbeiders kochten dan coöperatieve aandelen en werden zo mede-eigenaar van spaarkassen, verzekeringen, maar ook bakkerijen en winkels. Mijnwerkers-aandeelhouders kregen jaarlijks een klein dividend maar vooral korting in de winkel of in de bakkerij.
Eén van die winkels heette ‘De Welvaart’, werd gebouwd door de coöperatieve en lag jarenlang op de Pauwengraaf, in dit pand dus. Het groeide uit tot het Maasmechelse ACV-kantoor dat midden jaren tachtig verhuisde naar Mechelen-aan-de-Maas langs De Jagersborg waar het nog steeds ligt. (Lees verder onder de foto)
Maar het is hier aan de Pauwengraaf dat rond 1930 een kunstenaar dit werk schildert in de nok van het gebouw. Het symboliseert de opmars van de industrialisatie, de duizenden arbeiders en de rechten waar ze voor strijden.
“Die typische dampende schoorstenen. Industrie, mijnindustrie wat Eisden betreft in de jaren 30, 40, 50 en nog veel langer. Ik weet niet wie het schilderde, maar het doet me denken aan de Russische pamfletten uit de jaren 20.”
Wat Albregts betreft zou het kunstwerk voorzichtig gerestaureerd moeten worden. “Het heeft al wat geleden, maar eigenlijk ziet het er nog best goed uit voor bijna 100 jaar oud te zijn. Laten verdwijnen zou zonde zijn.”
Kruindersweg en socialisten
In dezelfde periode zag ook de socialistische arbeidersbeweging (ABVV) het levenslicht in Eisden. Op de Kruindersweg enkele honderden meters verder, bouwden de Luikenaren een pand met exact hetzelfde doel. Zoveel mogelijk arbeiders bij hen laten aansluiten, aandelen te laten kopen, met als doel hun rechten te verdedigen. (Lees verder onder de foto)
Vandaag vind je er klerenwinkel Milano, maar wie omhoog kijkt leest duidelijk ‘Société Cve, Ouvrière Union Cooperative à Liège’. Kortom: de kiem van de socialistische vakbond in Maasmechelen ligt in dít pand, gebouwd rond 1925.
Vandaag is het 1 mei en vieren heel wat mensen de Dag van de Arbeid. Op deze feestdag eisen vakbonden en organisaties vaak meer rechten voor arbeiders.
En ik kijk voortaan altijd even omhoog als ik over de Pauwengraaf wandel.
Speciale dank aan Koen Albregts die spontaan deze tip met Ooit aan de Maas wilde delen.
